Lectura: A parte fácil de Ismael Ramos

A parte fácil é a primeira obra narrativa do poeta galego Ismael Ramos. Escoitei a Ismael dicir que escribiu este libro de relatos intentando evitar a interferencia desa faceta de poeta. Sen embargo, penso que esa faceta poética de Ismael -e de tantas poetas que se atreven coa narrativa- contribúe, digamos, a apuntalar a atmosfera das historias. Neste relato as sensacións, os sentidos, dotan de pel ao lector e nos somerxen na lectura. 

Ao meu entender, o tema deste libro de relatos é, fundamentalmente, a incomunicación. A medida que avanzaba na lectura, a imaxe que me acompañaba era a dunhas personaxes dentro dun acuario tratando de chegar, de acceder ao outro, imposibilitadas polo cristal no medio. Nese senso, estes relatos ofrecen un prisma xeracional cuxo nexo é que desenvolven as súas vidas nunha sociedade dixitalizada ( que outra cousa define ás xeracións que o contexto?). Como na era da dixitalización, nunha sociedade hiperconectada, somos máis conscientes de que a incomunicación ten que ver cos nosa imposibilidade de chegar ao próximo. Por iso, quizais, esa imaxe do acuario. Hoxe en día parecera que o diálogo se establece máis facilmente a través dunha pantalla. É iso real ou unha ficción que sostemos para obviar a nosa sensación de soidade? 

Lendo tamén tiven a impresión de tempo suspendido. O pasado funciona como mera explicación, como causalidade, pero non hai unha relación de continuidade, como se as personaxes estivesen fondeadas nese tempo presente. Só no ultimo relato parecera que hai unha ruptura con esa pausa e se vislumbra un futuro. 

A maioría dos relatos son narrados en terceira persoa. Uns poucos en primeira. Sempre de maneira eficaz. Sen embargo, incluso nos narrados en primeira persoa o narrador se sitúa como espectador, non como protagonista. Como se nunca se acabaran de situar no que acontece. Di o propio Ismael que estas son historias sobre personaxes secundarias. 

A amizade, a familia, a precariedade, a morte, a perda, a saúde mental ou o acceso á vivenda son algúns dos temas tratados. Por iso funcionan perfectamente como retrato deste tempo. 

Sen dúbida é un libro que recomendo, sobre a todo ás persoas que gustamos de ler relato. Creo que  é unha boa nova que existan voces como a de Ismael. Podedes ler A parte fácil en galego na edición de xerais en castelán editada por Las afueras e en catalán por Angle editorial. 

Anotación ao marxe: libro sensitivo. Incomunicación. Anestesia e sensación de non estar de todo.

Lectura: Ninguén queda de Brais Lamela

 

A semana pasada rematei de ler Ninguén queda, a primeira novela de Brais Lamela. Neste caso, dicir que se trata dunha primeira novela podería inducir a erro, posto que estamos ante unha voz nova, fresca, pero dunha extraordinaria madurez. Aínda que, pensándoo, seguramente sexa lugar común afirmar que unha primeira novela é “sorprendentemente madura” para invocar que non se trata dunha primeira novela máis. 

Deixando isto a un lado, Ninguén Queda cóntanos a historia (en clave autoficción) dun mozo galego que reside en Nova York mentres realiza a súa tese sobre os asentamentos de colonización da Terra Cha, auspiciados pola ditadura franquista na década dos 60 e con carácter de experimento sociolóxico. Persoalmente, descoñecía esta historia, pero unha das cousas que primeiro me chamou a atención é o emprego da palabra “colonización”, a naturalización sistémica dun concepto tan negativo para a nosa mirada presente (no caso de que ti e máis eu sexamos das que intentamos deconstruír a nosa visión eurocéntrica do mundo).

Poderíamos dicir, en base a isto, que existe un fío narrativo principal, que é o que vai desenvolvendo o protagonista no seu camiño para a realización da súa tese, e outro, como unha intrahistoria que é a dos antigos habitantes de Ernes (os novos colonos), de carácter máis científico. Ás veces estes fíos parecen transcorrer alternativamente, pero noutras semellan coincidir nun nó. Creo que isto sucede cando o humano se impón nesa intrahistoria. De feito, hai un momento respecto á investigación doutoral no que sentín que de súpeto estaba ante algo máis, que había algo inesperado agardando que me impelía a avanzar e que o escritor resolve á perfección, pero, sobre todo, con emoción.

Sen embargo, isto que pode entenderse como aparentemente sinxelo, non o é. Un dos grandes temas da novela son os espazos e como os habitamos, algo co que me sinto concernida neste momento vital e convidoume a reflexionar. Durante o seu transcurso o escritor emprega distintos elementos narrativos (cadernos de rexistro, libros, cartas, incluso testemuños gravados e orais) que se van superpoñendo. Nesta novela na que as arquitecturas teñen un papel tan importante gústame pensar que estes elementos funcionan dese modo, como habitacións que se abren, pero non para que vaiamos penetrando (quizais nalgúns casos), senón que nos envolven.

Esta é sen dúbida unha novela cun claro carácter político, tanto pola historia que o narrador escolle para a súa tese, como polas cousas que conta sobre a súa vida cotiá, a precariedade, os pisos compartidos, a migración, a habitabilidade e as persoas (as súas emocións, enfermidades, os afectos), a tribo que fai do hábitat fogar. O caso é que acabei lendo con lentitude as apenas 170 páxinas na súa edición en galego, a cargo de Euseino?,  posto que vanse incorporando conceptos e elementos (sobre todo na súa vertente máis ensaística) que se abren como bifurcacións polas que transitar e provocan reflexións nas lectoras que deixan en suspenso, por momentos, o fío narrativo.

Agora que me poño a contar esta experiencia da lectura, penso que en realidade tamén funciona como un espello entre as distintas épocas e persoas das que se fala. Que a pesar da distancia de anos, esas vidas non son exactamente distantes e que teñen máis elementos en común dos que poida parecer nun primeiro momento. Posto que aquí cadaquén bascula entre o arraigo e o desarraigo. A ese lugar non sei como chamalo. Quizais, as grandes cidades do século XXI tamén nos abocan a ser un modelo determinado de sociedade e nós tamén formemos parte dun experimento sociolóxico que non logramos distinguir, entregadas a este simulacro de liberdade ao que chaman consumo. 

Afortunadamente, a novela tamén nos conta que, ás veces, a man humana é quen de rehabilitar terreos que, en décadas anteriores, a mesma man humana condenou ao baldío. De aí que nesta novela tamén hai lugar para a poesía.

Ninguén queda acaba de publicarse en Castelán como No queda nadie por la editorial Cuatro lunas

Lectura: La mala costumbre de Alana S. Portero

 

Durante las últimas semanas he leído tres libros que me entusiasmaron: La mala costumbre de Alana S. Portero, Martinete del Rey Sombra de Raúl Quinto y A parte fácil de Ismael Ramos. Creo que estos tres libros tienen en común lo poético como eje por el que transita lo narrativo. Quizás no sea extraño al tratarse de autores que también escriben poesía, pero si lo poético es un elemento común es, a la vez, singular, porque cada voz tiene identidad propia, algo que quizás no siempre se concreta de manera tan efectiva en textos de carácter estrictamente narrativo.

Hoy dejo aquí mi lectura de La mala costumbre, de Alana S. Portero, un libro que, me parece, es necesario leer. Creo que hay que agradecerle a Alana que lo haya escrito y toda la honestidad que destila su palabra. Pasaron varias semanas desde que lo he leído, así que esta es ya la síntesis de una lectura reposada.

La voz narrativa es eficaz y próxima por lo que, enseguida, una se sumerge en la historia que la protagonista nos cuenta en primera persona. Este libro me dejó la sensación de que todas las adolescencias se parecen, en tanto que suponen una búsqueda de la identidad que se sustenta en el reconocimiento de los otros. Si esto es así, toda esa angustia existencial, la necesidad de referentes y de integración grupal o la sensación de soledad de la adolescencia, debe profundizarse hasta lo extremadamente doloroso en el caso de las adolescencias trans. Así nos lo hace sentir Alana que durante la novela nos hace el regalo de cedernos la piel de la protagonista (¿su piel?) y sus miedos. Aquí los otros son su familia, sus vecinas y vecinos, e incluso el propio barrio de San Blas que para mí encarna otro personaje en la novela. A la protagonista la vemos expresar su identidad a través de los sueños y expectativas que toda adolescente tiene. También la vemos dudar, frustrarse y renegar de sí misma. Apremiada por la realidad, la observamos construir armario tras armario.

Es a través de lo onírico que se expresa a la perfección en lo poético,  que ella se integra en la bondad y la belleza de la que es parte. Ella crea su imaginario y se reconcilia consigo misma en las figuras de esas referentes que nos va presentando a medida que transcurre en la novela y que, en ocasiones, están dotadas de atributos místicos que favorecen que nosotras también las reconozcamos. Como dije al principio, creo que hay que leer esta novela dura y bella, también esperanzadora. Si esta sociedad tiene una deuda con las personas trans, algo de lo que no hay duda, leer libros como La mala costumbre nos pone en el camino correcto para comenzar a repararla. Además del placer que supone porque, repito, Alana S. Portero nos está haciendo un regalo al escribirla y tenderla hacia nosotras….

Por cierto, el final es redondo y toca otra de las cuestiones fundamentales, más si cabe en los márgenes por los que esta novela discurre: los cuidados.